معرفی کتاب افسانه ها، داستان ها و متل های کردی
اثر منصور منصوری مقدم، انتشارات جامعه شناسان، 1398»
ادبیات شفاهی به عنوان بخشی از فرهنگ عامه، گنجینه ای از اندیشه‌ها، ذهنیت‌ها و تجربه‌های تاریخی و فرهنگی مردمان مختلف بوده است. بخشی از این گنجینه فرهنگی شامل افسانه‌ها و قصه‌های گوناگون میباشد. افسانه‌ها و قصّه‌ها در ادبیّات هر سرزمین نمایانگر بخشی مهمّ از میراث فرهنگی هر جامعه است که ارزش‌های سنّتی، فرهنگی و روانشناختی آن را رقم می‌زند.
افسانه‌ها، شرح درد و شور و شوق مردمی است که با آن قصه‌ها زاده شده و زندگی کرده‌اند و دست آخر هم چشم از جهان بسته‌اند. گفتنی است که مردم آن چه را که می‌خواسته‌اند و نمی‌توانستند به دست بیاورند به صورت افسانه یا قصه درآورده‌اند. اگر دردی بر دلی سنگینی می‌کرد و برای از بین بردن آن راهی وجود نداشت، پای افسانه یا قصه به میان می‌آمد. گذشته از این مسائل همیشه آرزوهای دست نیافتنی مردم در افسانه‌ها و قصه‌ها خود را نشان داده است و برای رسیدن به آن آرزوها، قهرمان قصه به مبارزه برخاسته و با نیروهای شر در افتاده است.
به منظور جمع‌آوری، ثبت و ضبط بخشی از گنجیه ادبیات شفاهی تلاش‌های بسیاری انجام گرفته است که در این میان اثر حاضر با عنوان افسانه‌ها، داستان و متل‌های کُردی» حاصل ساعت‌ها، روزها، ماه‌ها و سال‌ها تلاش بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر است. این اثر شامل افسانه‌ها، داستان و متل‌های کُردی در قالب مجموعه‌ای دو جلدی است که طی شش سال از مناطق مختلف استان ایلام و بخشی‌های از استان کرمانشاه (گیلانغرب، اسلام آباد غرب، قصرشیرین) جمع‌آوری، ضبط و ثبت شده است.
با نگاهی به افسانه‌ها و متل‌های کُردی می‌توان به این نکته اشاره کرد که در بسیاری از این افسانه‌ها اتفاقات خارقالعاده‌ای بدون این که مایه تعجب شخصیت‌ها باشد روی می‌دهد و رویدادهای خیلی طبیعی جلوه می‌کنند. به نظر می‌رسد قصه‌پردازان انسان‌های فقیر و برخاسته از میان مردم هستند آرزوهای خود را در این نوع قصه‌ها جستوجو کرده‌اند. راه یافتن دختر و پسر فقیر به کاخ پادشاه، پایان خوش همه مشکلات، تنبیه ظالم و رسیدن حق به حقدار از جمله آرزوهایی است که مردم به آن می‌اندیشیدند و چون در عالم واقع امکان‌پذیر نبود از خواسته‌های خود قصه ساختند و با آن دل خود را خوش می‌کردند. به همین دلیل است که در هیچ قصه‌ای شخصیت اصلی و محبوب نمی‌میرد و اگر بمیرد دوباره زنده میشود.
در افسانه‌های کُردی، شخصیت برجسته و شاهان به ایفاکننده یک نقش ساده تنزل یافته است. در اغلب افسانه‌ها، حضور و نقش شاه، بیشتر در حد داشتن پسر یا دختری که قهرمان اصلی قصه، سرانجام با آن پسر یا دختر ازدواج می‌کند. شاهان در افسانه‌ها، اغلب مانند مردم عادی فاقد آن قدرت‌های خارق‌العاده و اساطیری‌اند. آنها از آینده بی‌خبرند و اشتباه می‌کنند و سرانجام متوجه عمل ناشایست خود می‌شوند. افسانه‌ها ساخته و پرداخته مردم عادیاند، آنها در پندار خود آرمان‌های زندگی مادی و گاه معنوی را در شاه و قصر او تصور می‌کنند و از اینرو مقولۀ شاهزادگان نیز از پایه‌ها و اساس‌های برخی افسانه‌ها است.
افسانه‌ها تنها بیان ناکامی‌ها و نامرادی‌های پدیدآورندگان آنها نیستند. این افسانه‌ها، اثری فردی نیستند که آرزوهای سرکوب شده یک یا حتی چند شخص پدیدآورنده خود را بیان و منعکس کنند؛ بلکه در شیوۀ معیشت، تاریخ مشترک، اندیشه، جهانبینی و عوامل مؤثر و متعدد دیگر مردمان این دیار ریشه دارد. افسانه‌ها و متل‌های کُردی، موضوعات بسیار گوناگونی را در برمی‌گیرند و به بسیاری از جلوه‌های زندگانی مردمان این دیار پرداخته‌اند.
در یک تقسیم بندی کلی چند دسته از آنها عبارتند از:
۱) افسانه‌های خیالی؛ که فاقد ریشه‌های تاریخی و قهرمانان واقعی‌اند. مانند افسانه‌هایی که دربارۀ غولان، جن و پری و قصرهای نهفته و گنج‌های بادآورده» است.
۲) افسانه‌های واقعی و حقیقی؛ که اگرچه با اغراق و مبالغه همراهند اما در لابه‌لای آنها بسیاری از حوادث زندگی انسان‌ها را به وضوح می‌توان دید.
۳) افسانه‌های با موضوعات طنزگونه؛ که هیچ نکتۀ جدی در آنها نیست. ویژگی این نوع افسانه‌ها عبارت است از: غالب بودن جنبه‌های هزل و طنز نسبت به جنبه‌های تعلیمی و اخلاقی.
۴) افسانه‌های تاریخی؛ که راویان آنها سرگذشت‌های شگفت‌انگیزی را به قهرمان یا قهرمانان خود نسبت می‌دهند.
۵) افسانه‌های تعلیمی – اخلاقی؛ که هدف آنها نشر تعالیم و مفاهیم اخلاقی و انسانی و آموختن خوب و بد زندگی به کودکان و نوجوانان است. علاوه بر موارد ذکر شده می‌توان از دسته‌ای دیگر نام برد که مضمون آنها عاشقانه، تاریخی، اخلاقی و خیالی است.
در کتاب حاضر صرفاً به ثبت و بیان داستان پرداخته شده است، با این وجود نگارنده بر این باور است که محققان و پژوهشگران کُردزبان و غیرکُردزبان در حوزه‌های گوناگونی چون؛ مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، ادبیات و… می‌توانند با بررسی و تحلیل افسانه‌ها به نتایج و نکات ارزشمندی دست یابند و امید است که کتاب پیش‌روی قدمی موثر در این زمینه باشد.
افسانه‌ها ,افسانه‌های ,آنها ,مردم ,داستان ,افسانه‌ها، ,است که ,افسانه‌ها و ,خود را ,و متل‌های ,با آن
درباره این سایت